SABUN YAPIMINDAN ÖNCE GÜVENLİK :
Yağları sabuna dönüştürmek için güçlü bir bazik madde gerekir. Katı sabunlar için bu madde NaOH (sodyum hidroksit), nam-ı değer KOSTİKtir. Sodyum hidroksit, çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Kozmetik ürünlerinden, gıda ürünlerine bir çok üretim sürecinde kullanılırlar. pH 14 değeri ile en yüksek baziklik seviyesine sahiptir. Pul, boncuk ya da toz şeklide olabilir. Sıvı içerisinde çözünmesi ekzotermik (ısı açığa çıkaran, örneğin odunun yanması) bir tepkimedir. Oda sıcaklığındaki bir sıvıya kostik eklediğinizde, karışımın sıcaklığı 95oC’ye kadar çıkabilir. Bu sırada karışım solunması zararlı buhar oluşturur.
Cilt ile teması yakıcı ve tahriş edicidir. Kıyafetlerde lekeler bırakır, ahşaba zarar verir. Göz ile teması körlük, yutulması ölümle sonuçlanabilir.
Kostik ile güvenli bir şekilde çalışabilmeniz için almak ZORUNDA olduğunuz basit, temel güvenlik önlemleri vardır. Eğer bu kimyasala hak ettiği saygıyı gösterir, gerçek ustalığın hiç risk almamak olduğunu unutmazsanız, siz de dünyada her gün ev ortamında güvenle kostik kullanarak harika sabunlar ortaya çıkaran sabun yapımcıların arasına katılabilirsiniz.
1.Koruyucu Kıyafetler
Kostik solüsyonunun olası dökülme ya da sıçramalarına karşı tüm cildinizi örten kıyafetler giyin. Bileklerinizi örten bir uzun kollu, bacaklarınızı örten pantolon ya da uzun etek, ayaklarınızda kapalı ayakkabı ya da terlik olsun.
Koruyucu eldiven takın. Eldivensiz kostik kabını elinize dahi almayın.
Koruyucu gözlük takın. Özellikle kostiği sıvıya eklerken, karıştırırken, yağların üzerine ekleyip sabunlaştırma için karıştırırken, gözlerinizi koruyan, koruyucu gözlük takın (cam gözlükler aynı işlevi GÖRMEZ).
Kostiği sıvıya eklediğinizde oluşabilecek tahriş edici buhar çıkışı için maske takabilirsiniz.
2.Uygun Ortam
Kostiği sıvıya kattığınız ortam, çıkan zararlı buharı solumayacağınız şekilde, iyi havalandırılmış ya da havadar olmalıdır. Camdan sarkmak asla bir seçenek olmasa da, yeterli alanınız varsa balkonu kullanmayı düşünebilirsiniz. Eğer karıştırma işlemini içeride yapmanız gerekiyorsa, birkaç cam açarak aspiratör altında çalışabilirsiniz.
Kostik ile çalışırken, etrafta olası kazalara neden olabilecek çocukların ya da evcil dostlarınızın olmaması çok önemli. Sabun yapım alanınızda gereken mahremiyeti ve güvenliği sağlayabileceğinizden emin değilseniz lütfen kostik ile çalışmayın. Onun yerine çocuklarla bile güvenle gerçekleştirebileceğiniz “Erit ve Dök Sabun Yapımı” tekniğine göz atabilirsiniz.
3.Her Zaman Kostiği Suya Ekleyin (Asla Suya Kostik Eklemeyin)
Su ve kostiği karıştırmadan önce, miktarlarını ayrı kaplarda ölçümleyin. Ardından kostiği suyun üzerine az miktarlarda ekleyerek karıştırın. Hiçbir zaman kostiğin üzerine su/sıvı eklemeyin. Bu kostiğin kabın dışına doğru patlamasına yol açabilir. Kostiği eklediğiniz suyun soğutulmuş olması ekstra bir önlem olarak, başlangıç seviyesinde uygulanabilir.
4.Uygun Karıştırma Ekipmanları
Ekipmanlarınız mutlaka ısıya dayanıklı olmalı. Kaynar suya dayanamayacağını düşündüğünüz ekipmanların hepsini en baştan eleyebilirsiniz.
Kostik, sıvıda çözünürken yüksek sıcaklıklara çıkabildiği için metal ekipmanlar da, ısınma nedeniyle zorluk çıkarabilir. Ayrıca kostik alüminyum ve kalay ile tehlikeli tepkimeler verdiği için, ekipmanlarınız asla bu metallerden yapılmış olmamalıdır.
Kullanabileceğiniz ekipmanlar sağlam plastikten üretilmiş ya da bor ile ısıya dayanıklı hale getirilmiş payreks malzemeler olabilir. Sıçramalara karşı ekstra önlem için: geniş bir kap, ve geniş olmayan ince karıştırıcılar tercih edilebilir. Olası dökülmeler için ekstra bir önlem olaraksa, karıştırma işlemi bir lavaboda yapılabilir.
5.Kostiğin Soğumasını Beklerken
Kostik-sıvı karışımınızı yağlar ile buluşturmadan önce belirli bir sıcaklığa kadar soğumasını beklemeniz gerekebilir. Bu süre boyunca karışımın bulunduğu kabın, okunaklı olarak “KOSTİK” olduğuna dair etiketlenmesi, “DOKUNMAYIN” , “TAHRİŞ EDİCİ” ya da “ZEHİRLİ” şeklinde etiketlenmesi, olası yabancıların uyarılması için oldukça önemli. Ayrıca kostik karışımının, hiçbir çocuğun ya da evcil hayvanın erişemeyeceği, dökemeyeceği şekilde muhafaza edilmesi önem arz ediyor.
6.Eğer Kostik Cildinize Temas Ederse
Kostik için düzenlenmiş malzeme güvenlik bilgi formuna göre, kostik ile temas eden tüm kıyafetler çıkartılmalı. Cilt çok hızlı bir şekilde 15 dakika boyuca su altında tutulmalı. Eğer kostik göze temas etmişse 15 dakika boyunca su ile yıkanarak, tıbbi yardım alınmalı. Solunum yoluyla maruz kalındıysa, açık havaya çıkılmalı.
Kostik ile sıvıyı buluşturarak, güvenli bir şekilde çözeltinizi hazırladıktan sonra güvenliği elden bırakmayın! Yağlar ile kostik çözeltisi birleştikten sonra, kostik sabunlaşma tepkimesine katılarak daha zararsız hale gelecektir, fakat sabunlaşma işlemini tamamlamamış karışım, hala cildiniz için tahriş edici olabilir. Bu nedenle gözlük dahil tüm koruyucu ekipmanlarınızı kullanmaya devam edin.
Refleks olarak kıyafetinizin kollarını sıvama eğilimindeyseniz, bileklerinizi sıkmayan bir lastik toka ile sabitleme yapabilirsiniz.
7.Temizlik Aşaması
Sabun yapımını bitirdikten sonra sıra bulaşıkları yıkamaya geldi. Sabun yapımında bir kapta kostik tarttınız, bir kapta kostik çözeltinizi hazırladınız ve en az bir kapta sabun karışımınızı hazırladınız. Yani elinizde bolca eldivensiz dokunmamanız gereken kap var. O yüzden lütfen eldivenlerinizi giyin! Kaplarda kalan artıklar cildiniz için hala tahriş edici.
Sabunlaşmayı gerçekleştirdiğiniz kaplarda kalan sabun kalıntılarını ise direk lavaboya dökmek yerine önce bir peçeteyle fazlalığı almanızı öneriyoruz. Lavabonuzun içinde kalan kalıntılar zamanla katılaşarak sabunlaşmasını tamamlayıp, tıkanmalara yol açabilir. Açmak oldukça zor olacaktır.
Sabun yapım tezgahınıza dökülüp sıçramış olan kalıntıları ise, yine eldivenleriniz elinde temizleyebilirsiniz. Bunun için tekrar tekrar kullandığınız bir temizlik bezi varsa, bu bezi sadece sabun yapım temizliği için kullanabilirsiniz. Üzerinde kostik kalıntısı olan bir bezle, daha sonra dalgınlıkla bir tabağınızı silmekten kaçınmak için mutfak malzemeleri ile sabun yapım malzemelerini tamamen ayırmak önemli.
Tezgah üzerinde kalmış kostik çözeltisi kalıntılarını ise sirke ile temizlemek, sabun yapımcılarının oldukça sevdiği taktiklerden biri.
EVDE SABUN YAPIMI GÜVENLİDİR
Yıllardır bir çok sabun yapımcısı sıfır kaza ile yollarına devam etmektedir. Tıpkı aşçıların doğru teknik ve önlemlerle bıçak/yanık kazası geçirmemesi gibi. Önemli olan malzemeleri tanımak, yaptığınız işe gereken saygıyı göstermek ve belirli önlemleri almaktır.
Korkmayın, cildinize kostik çözeltisi ya da sabun karışımı sıçradığında, hemen suyun altına tutarak cildinizden uzaklaştırırsanız, zarar görmeden işinize devam edebilirsiniz.
- Başlamadan önce “Güvenlik Metnini” yukarıda oku.
- Odada evcil dostların ya da küçük çocuklar olmadığına, sabun yapımına dikkatini verebilecek ortamda olduğuna emin ol.
- Sabun yapımında kullanacağın hiçbir malzemenin alüminyumdan yapılmadığına (tezgahın dahil) emin ol.
- Ahşap sabun kalıbına sabun kağıdını yerleştir (kostik ahşabı aşındıracağı için zorunlu bir adımdır).
- Koruyucu gözlüğünü tak, eldivenlerini giy. Cildini tamamen örten kıyafetler giydiğinden emin ol.
- Kostik ile karıştıracağın 210 gram suyu ölç, gerekiyorsa soğut ya da dondur.
- ÖNCE GÜVENLİK! TÜM GÜVENLİK ÖNLEMLERİNİ ALDIĞINDAN BİR KEZ DAHA EMİN OL!
- Yeterince havadar bir ortamda olduğundan emin ol. İhtiyacın varsa maskeni tak.
- Bir lavabonun içinde, ölçtüğün suyun içerisine kostiği yavaşça ilave et ve cam baget ile karıştır.
- Kostik çözeltinin içerisine sodyum laktat ilave et ve karıştır .
- *Sodyum laktat sabununuzun sertliğine katkıda bulunur ve kalıptan daha kolay çıkmasını sağlar, ilavesi zorunlu değildir.
- Kostik çözeltinin yağ ile aynı sıcaklığa kadar soğumasını bekle.
- Zeytinyağının tamamını 3 litrelik plastik kovaya dök.
- Koruyucu kıyafetlerin ve eldivenin giyili, koruyucu gözlüğün takılı değil mi ?
- Kostik çözeltini yağına ilave et ve karıştır.
- *Blendır karıştırma süresini dakikalara indirger fakat kullanımı zorunlu değildir. Uzun sürecek olsa da, alüminyum olmayan bir çırpma teli ile de sürekli karıştırarak bu işlemi gerçekleştirebilirsin.
- Esans ya da esansiyel yağ ilavesi yapmak istersen, sabunun krep hamuru kıvamındayken (hafif-orta iz) ekleme yapabilirsin.
- Sabun emülsiyonun boza kıvamına geldiğinde, spatül kaşık yardımıyla sabun kağıdı ile kaplanmış sabun kalıbına dök.
- Sabunun içerisinde hava kabarcığı kalmaması için kalıbı dikkatlice birkaç kez yere vur.
- Sabununun üzerini istediğin gibi dekore et. Cam bagetinle ya da dilediğin bir materyal ile izler bırak, kuru çiçeklerle süsle.
- Kalıbın üzerini streç film ile kapat.
- *Kostik, sabun yüzeyinde hava ile temas ettiğinde sodyum karbonat (soda külü) oluşturur. Cilt için hiçbir zararı olmasa da estetik olarak sabunun rengini soldurduğu için oluşmasını istemiyoruz. Bu yüzden kalıbımızın yüzeyini streç film ile örtüyoruz
- Koruyucu eldivenlerinizi giyin! Malzemelerin üzerinde kalan kostik artıkları hala cildiniz için bir tehdit!
- Kuru bir peçete yardımıyla malzemelerin üzerinde kalan sabun artıklarını tamamen silin ve peçeteyi çöpe atın. Malzemelerinizdeki bu sabun artıklarını lavabonuza akıttığınızda, sabun karışımı lavabo borusunun içinde katılaşarak oldukça zor açılan bir tıkanmaya neden olabilir.
- Sabun yapım malzemelerinizi sıradan şekilde yıkayın. Sabun yapım tezgahınızı temizleyin (sirkeli su kullanabilirsiniz).
Kesim Hakkında İpuçları
- Sabununuzun kalıptan çıkma süresi çevre koşullarına göre farklılık gösterebilir. Genel olarak sabunlar 24 – 48 saat arası kalıptan çıkartılarak kesime alınır. Ben yine de 5 saatte bir kontrol etmenizi öneririm.
- Sabunun yüzeyine kenardan hafifçe bastırdığınızda iz bırakmıyor, zorlayarak bastırdığınızda bir çukur oluşturabiliyorsanız, sabununuz kesime hazır demektir.
- Bir diğer yöntem sabunu kalıptan çıkartarak sabun kağıdının sabun üzerinden parçalanma yapmadan çıkıp çıkmadığını kontrol etmektir. Pürüzsüz sayılabilecek bir yüzey bırakarak ayrılan sabun kağıdı, kesim için doğru zaman olduğunu gösterir.
- Sabununuzu kesimden önce kalıbı ile beraber 1-2 saat kadar dondurucuya atabilirsiniz. Böylece yumuşaklığa neden olan yağlar donacak ve daha kolay bir kesim gerçekleşecektir.
- Taş kadar sert bir sabunu düzgün bir şekilde kesmek mümkün değildir. O yüzden telefonunuza hatırlatıcı alarm kurarak, sabun kesim zamanını kaçırmamanızı öneririm.
Kesim, Kürleşme ve Kullanım
- Kesime hazır sabununuzu dilediğiniz ölçülerde kesin.
*Kesim için bir cetvel yardımıyla tırtıklı olmayan düz ve keskin bir bıçak kullanabileceğiniz gibi, sabun kesme tahtası da kullanabilirsiniz. - Kestiğiniz sabunları mümkünse tabanın da hava alan bir yüzeyde, serin ve kuru bir ortamda 4-8 hafta arası bekletin.
*Sabununuzun pH’ı bir hafta içerisinde güvenli kullanıma uygun olacaktır fakat içerdiği suyun buharlaşması için hala kalan süreye ihtiyacı var. Bir sabun ne kadar uzun kürleşirse o kadar fazla su kaybeder ve o kadar uzun ömürlü olur. Ayrıca kür süresi köpük miktarını da arttırır. - Sabunlarınızı kullanmadan önce herhangi birinden aldığınız minik bir kuru parçanın üzerine 1 damla fenolftalein damlatın. Eğer renk değişimi gözlemlemiyorsanız sabununuzun kullanım için güvenli demektir. Pembe renk gözlemlenmesi sabunun pH’ının ciltte için fazla yüksek olduğunu gösterir. Bu sabun yapımında bazı şeylerin ters gittiğine işaret eder.
*fenolftaleini suya tuttuğunuzda pembe renk gözlemlenmesi normaldir. Test kuru gerçekleştirilmelidir. - Kullanımının güvenli olduğundan emin olduğunuz sabunlarınızı artık dilediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
